شرایط بی خانمان های تهران در شبی که دما به منفی 3 درجه رسید - موسیقی با امیر

به گزارش موسیقی با امیر، نیم ساعت مانده به نیمه شب، ضلع جنوب شرقی میدان شوش، بیخواب است و بیدار. کارتن خواب ها، بساط محقرشان را کف پیاده رو پهن کرده اند و منقبض و خمار، جنس های بی مصرف را زیر و رو می کنند تا به چشم خریدار پرآب و تاب تر باشد؛ گلدان پایه شکسته، سه راهی خراب، کاپشن نخ نما، عروسک پارچه ای بی سر، سی دی معیوب، شلوار وصله دار، لیوان لب پر.. معلوم نیست این همه بنجل را از دورریز کدام سطل زباله پیدا کرده اند در آن روز و شب گردی های طولانی که پسمانده خانه ها و مغازه ها را می جورند دنبال ضایعاتی قابل فروش که هم، خرج نان بشود و هم، خرج دود.

به گزارش اعتماد، پیاده روی کوچه اوراقچی ها، خالی است. جلوی دیوار های دودزده هیچ کسی ننشسته و کوچه، چراغانی است. یکی از ورودی های اصلی از برِ خیابان شوش به کوچه اوراقچی ها را هم با نرده قفل دار مسدود کرده اند. خلوتی کوچه اوراقچی ها، ترسناک است با آن نور زردِ زُل چراغ هایش که روی دیوار های تا کمر سیاه از خاطره تحقیر می تابد. دختری که سر کوچه بن بست برِ خیابان نشسته و دوا دود می کند، می گوید چند هفته قبل، ماشین های طرح ضربت آمده اند و هر چه کارتن خواب کنار دیوار اوراقچی ها بوده جمع کرده اند و برده اند ترک اجباری. دختر، بیمار ترنس است. از برهم ریختگی و ناسازگاری هورمون هایش، فقط زمختی استخوان ها مانده و رگه محوی در تار های صوتی وقتی حرف می زند.

دختر، مربی والیبال نوجوانان بوده. همین حالا و بعد از 3 سال کارتن خوابی، همین طور که روی پله جلوی مغازه تعطیل نشسته هم، شمای ورزشکاری دارد با آن ساق های کشیده. همه زندگی اش داخل یک کوله پشتی سیاه رنگ چرک است و کیسه پلاستیکی گره خورده به مچ دستش. فاصله دودهایش را با خوردن تکه های کوچکی از بیسکویت پر می کند. سه سال کارتن خوابی، بلا های ناجوری به سرش آورده؛ دست های از ریخت افتاده ای که بار ها زباله ها را زیر و رو کرده تا غذایی برای خوردن پیدا کند، گونه های فرو رفته ای که بازتاب گرسنگی های مفرط است، لباس مندرس و کثیفی که گواه سر گذاشتن بر بالین آسفالت و موزاییک و خاک خیابان است.

دندونات همه ریخته.

وقتی دود دوا را با لب های نازکش می مکد، صورتش شبیه به پیرزنی می شود که به زندگی با آرواره های خالی خو کرده. همین طور که شعله فندک را زیر کفی بازی می دهد تا هرویین جامد ذوب شود، آب دهانش را می بلعد و با چشم هایی که معلوم نیست از سرما به اشک افتاده یا غصه، می گوید: خیلی چیزای با ارزش تر از دندونام رفت.

نه گرمخانه راهش می دهند نه سرپناه شبانه، چون هویت جسمش بلاتکلیف است. بار ها پشت در گرمخانه ها التماس کرده و اشکریزان از تحقیر و توهین های رکیکی که نثارش شده، دوباره به کوچه های سرد برگشته. حالا هم که سطل های زباله خیابان سر ناسازگاری گذاشته اند؛ خالی تر از همیشه.

نمی تونم برم دزدی. نمی تونم برم خفت گیری. خودمو می فروشم. هیاهوی زن و مردی که می دوند به سمت فرعی، بغضش را بند می آورد. فکر کنم مامورا ریختن.

ماموری در کار نیست. یک ماشین ون فوریت های اجتماعی شهرداری آمده و نزدیک میدان شوش، جلوی بساط کارتن خواب ها توقف کرده و مرد و زن، از وحشت ترک اجباری، پا گذاشته اند به فرار. غم انگیزترین صحنه ای است که می بینم. کارتن خواب، جانی برای دویدن ندارد. ده ها زن و مرد معیوب و خمار، یکی کاسه آش نیم خورده به دست و یکی کیسه ای پر از آشغال و یکی توبره ای از ماترک زنده بودنش، روی زانو های خمیده و با شانه های قوزی، با آخرین توانی که دارند، ماراتن مضحکی از تقلای برخاسته از ترس نمایش می دهند.

به سمت میدان که می روم، بقایای بی خانمانی، روی پیاده رو رها شده؛ بسته بندی های کوچک آلوچه، نیم سوز های هنوز مشتعل، انبوهی از کیسه و اسباب پلاستیکی برای روشن کردن آتش. بساط دارها؛ کارتن خواب هایی که پیچ و میخ و جلد کاست و کفش لنگه به لنگه و آچار بی دسته و کلوچه تاریخ مصرف گذشته می فروختند، سراسیمه، خرده آشغال هایشان را داخل کیسه و کوله پشتی می چپانند تا زودتر از مهلکه بگریزند. همه این هایی که فرار کردند، جان دارتر ها و سرپاتر ها بودند. نزدیک میدان، صحنه گسترده ای از فروپاشی مطلق است؛ مردان و زنانی خشکیده که حواس تشخیص روز و شب را هم از دست داده اند، گوشه های پیاده رو به حال خود رها شده اند. مرد لبو فروش که شعله گاز پیک نیکی بساطش را به امید چراغ روشن دو سه دکه کبابی و سیگار و آبمیوه نزدیک میدان، هنوز خاموش نکرده، به این بدن های پوسیده نگاهی می اندازد و رو به من می گوید: اینا هم خدایی دارن. قبول نداری؟

شمال میدان شوش، دو اتوبوس شرکت واحد، تبدیل شده به گرمخانه سیار. هر کارتن خوابی که می آید پشت در اتوبوس ها، مددکاراجتماعی اسمش را می پرسد و یادآوری می کند که مصرف مواد و سیگار و دعوا داخل اتوبوس ممنوع است.

مددکار می گوید هر فرد بی خانمانی می تواند تا 5 و نیم بامداد، داخل اتوبوس ها بماند و استراحت کند. موتور اتوبوس ها روشن است تا بخاری اتوبوس هم روشن باشد. به کارتن خواب های داخل اتوبوس، پتو می دهند و غذا؛ غذایی که اغلب، مردم نیکوکار می آورند مثل همان جوانی که بوکسور بود و با پژوی سورمه ای آمد و از صندوق عقب ماشینش، 30 ظرف یک بارمصرف برنج و خورش به دست مددکار داد برای کارتن خواب های داخل اتوبوس و در جواب مددکار که می گفت ما هیچ حال این بچه ها رو نمی فهمیم، گفت: من می فهمم. من خودم کارتن خواب بودم. دو سال کارتن خواب بودم توی بهشت زهرا. من می فهمم.

دو ساعت بعد از نیمه شب، دمای هوا رسیده به 3 درجه زیر صفر. انگار دور تهران پوسته ای از یخ کشیده اند. نسخه های کلیشه ای مثل راه رفتن و دویدن درجا، حریف سوز سردی که تا مغز استخوان می رسد نیست. نیم ساعت تحمل این هوا و این سرما، جواب خیلی سوال ها را می دهد؛ چرا کارتن خواب، پر از نفرت و خشم می شود، چرا وقتی دنبال زباله ها، سطل ها را زیر و رو می کند یا در فاصله کیلومتر ها پیاده رفتن هایش برای رسیدن به نان یا مواد، سر بالا نمی گیرد به آدم ها و ماشین ها نگاه کند، چرا نمی خندد، چرا به گرسنگی های ویران کننده اش بی محلی می کند، هزار چرای دیگر از همین جنس. سرمای رخنه کرده در بی پناهی، هر خاصیت انسانی را در آدم فلج می کند.

گرمخانه های سیار میدان راه آهن، دو اتوبوس شرکت واحد که شمال میدان ایستاده اند، پر شده. پیرمرد کارگر که از روستا های اطراف تبریز به تهران آمده دنبال شغل و 8 ماه است خیابان های تهران را بالا و پایین می رود و گوشه میدان ها می نشیند که یک نفر پیدا شود و برای بنایی و نقاشی ساختمان و حمالی آجر، کارگر بخواهد و هنوز آن یک نفر پیدا نشده، سرمازده و گرسنه، پشت در اتوبوس ایستاده و به مددکار اجتماعی التماس می کند که به او هم جا بدهد. پیرمرد می گوید از میدان شوش تا اینجا پیاده آمده، چون وقتی به اتوبوس های شوش رسید، آن ها هم پر شده بود. مددکار تلاش می کند کف اتوبوس ها جای خالی درست کند که حالا علاوه بر پیرمرد کارگر، 5 کارتن خواب هم پشت در های اتوبوس ها ایستاده اند.

مددکار به مرد کارتن خوابی که زباله های سطل پیاده را زیر و رو می کند، ماشین ون سبز رنگ شهرداری را نشان می دهد و می گوید می تواند او را بفرستد گرمخانه. کارتن خواب، لابه لای حرف زدن های مددکار، دستکش پشمی را به آهستگی از دستش بیرون می آورد در حالی که اثر درد، ابرو ها و چشم هایش را در هم می پیچد. روی انگشت های سیاه و پینه بسته اش، تاول سیاه تری ضخامت انگشت ها را دو برابر کرده. مرد کارتن خواب فکر می کند کی و کجا دست بی دستکش در سطل زباله برد و یادش نمی آید. همانطور که جعبه ها و بطری های پلاستیکی داخل زباله ها را توی گونی بزرگی می اندازد، به بساط مادام نگاه می کند و می گوید که گرمخانه نمی رود.

مادام زن میانسالی است که گوشه میدان راه آهن، بساط پهن می کند. 8 سال قبل، وسط سرمای زمستان بود که مادام را گوشه میدان راه آهن دیدم. آن موقع، هنوز ایستگاه متروی راه آهن راه نیفتاده بود. مادام، از نیمه شب تا سپیده صبح، ضلع شمال غربی میدان می نشست و سیگار می فروخت. جوان تر بود و چاق تر. حالا، لاغرتر شده، دندان هایش ریخته، گونه هایش گود افتاده، تخم مرغ آب پز و تنقلات و چای هل دار هم به بساطش اضافه کرده و جلوی ساختمان مترو می ایستد. چلوکبابی کنج میدان، برای بساط مادام سیم کشی کرده و بالای سرش چراغ روشن می شود از نیمه شب تا سپیده صبح. شهرداری هم برایش چوب می آورد که داخل پیت حلبی آتش روشن کند. مادام، یکی از همین کارتن خواب هاست، فقط سرپاتر و با لباس های ضخیم تر ..

دیشب، مرد جانبازی که ساکن خیابان فلاح است و هر وقت حالش خوب باشد، با همسر و فرزندش، چند ظرف یک بارمصرف غذا، از غذایی که در خانه شان درست کرده اند، چند عدد میوه و چند تکه لباس به دست می گیرند و می روند سراغ کارتن خواب هایی که کسی آن ها را نمی بیند، به من می گفت: به مردم بگو این شبای سرد که با ماشینشون میرن بیرون، چند تا بسته نون و خرما با یک فلاسک آب جوش و چای همراه ببرن. اگه کارتن خوابا رو دیدن، به هر کدوم یه لیوان چای داغ و یه لقمه نون و خرما بدن.