نگاهی به شرایط هنر میناکاری در اصفهان و ایران - موسیقی با امیر

به گزارش موسیقی با امیر، ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به شرایط هنر میناکاری در اصفهان و ایران برای شما نگارش شده است.

میناکاری هنرصنعتی ریشه دار و نام آشنا در میان صنایع دستی اصفهان است که هنرمندان بسیاری از دیرباز در این رشته، ساخته و پرداخته اند. مرتضی اسماعیلی نیز یکی از هنرمندان پیشکسوت صنایع دستی است که بیش از 60 سال است در حرفه میناکاری فعالیت می نماید. او نیز ضمن تأیید مسائل یادشده، از کمرنگ شدن فرهنگ استفاده از صنایع دستی در میان مردم گلایه دارد و یکی از راه چارههای گرایش و علاقمندی مردم به صنایع دستی را معرفی آن برای شناخت کافی شهروندان از صنایع دستی می داند، وظیفه ای که بدون شک همت مسئوان را می طلبد؛ هر چند که در این میان مباحث مالی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و مدتهاست به همین علت، صنایع دستی در سبد خرید مردم جایگاهی ندارد.

استاد اسماعیلی بعلاوه اعتقاد دارد که عدم حضور گردشگران خارجی در ایران و ازجمله در اصفهان باعث شده که هنرمندان رشته های مختلف صنایع دستی در معرفی هنر خود و صادرات و فروش آنها نیز با مسائل بسیاری روبرو شوند.

حجره میناکاری این هنرمند در ضلع شرقی میدان نقش جهان برای علاقمندان این هنر آشنای دوری است و ما در یکی از روزها میهمان این استاد پیشکسوت شدیم.

استاد، شما چه تاریخی و کجا متولد شدید؟

در روز پنجم مهر 1335 در اصفهان به جهان آمدم.

اولین بار که روی یک ظرف مینا کار کردید را به خاطر دارید؟

من 20 سال شاگردی کردم. اولین استاد من استاد حسین صاحبان هستند و من از 4 سالگی نزد ایشان به یادگیری نقاشی روی آلبوم مشغول شدم. پس از گذشت یک سال نزد استاد بمان علی صغیر رفتم که ایشان از اقوام جناب آقای صغیر اصفهانی بودند. سپس از نقاشی روی آلبوم به میناکاری روی آوردم و در کارگاه استاد ناصر زندی مدت 20 سال مشغول به حرفه میناکاری شدم.

از سایر اساتیدتان در میناکاری بگویید.

اولین استاد من آقای حسین صاحبان و دیگر اساتید من مرحوم کاظم فردوسی، حسن کاویان پور، خسرو پورشیروان و حسن اکبری بودند.

در خانواده به غیر از شما فرد دیگری هم به رشته میناکاری گرایش پیدا نموده است؟

بله. برادرم مرحوم حسین اسماعیلی که جز مشاهیر هنر میناکاری بودند و برادر دیگرم مرحوم باقر اسماعیلی نیز در این عرصه فعالیت داشته اند؛ بعلاوه دیگر برادرم آقای حسن اسماعیلی هم کم و بیش در این رشته مشغول فعالیت هستند.

وقتی روی ظروف میناکاری می کنید، هارمونی رنگ ها را بر چه اساسی انتخاب می کنید؟

براساس مقاله نگاهی به شرایط هنر میناکاری در اصفهان و ایران باید بدانید که هارمونی رنگ های مورداستفاده در کار ما شامل دودسته هستند: یک دسته رنگ هایی از پیش مشخص شده برای طرح های خاص مانند گل شاه عباسی و کاشی کاری های مساجد که از گذشته تا به امروز هستند و دسته دیگر رنگها هم براساس سالها تجربه فعالیت در میناکاری و بعلاوه مطابق سلیقه و سفارش مشتری انتخاب می شوند.

آیا کار صادرات انجام می دهید؟

فراوری، فروشندگی و صادرات، 3 فرایند کاملاً متفاوت بوده و من صرفاً فراورینماینده هستم و صادرات فراوریاتی که من انجام می دهم به وسیله افراد متبحر در این حرفه صورت می گیرد.

نگهداری فراوریات مینا در کدام شهرها براساس شرایط جغرافیایی و آب و هوا مناسب است؟

ظروف میناکاری شده در هر شرایط آب و هوایی قابل نگهداری است و تنها دشمن ظروف مینا ضربه و اسید است.

از مسائل موجود در صنایع دستی و بویژه میناکاری بگویید.

ازجمله مسائل متعدد در حرفه مینا میتوان به 5 اصل مهم اشاره نمود:

1. تهیه مواد اولیه؛ زیرساخت مورجهانز ما برای فراوری مینا ورق مس است که بواسطه کمبود و گرانی به راحتی در اختیار ما قرار نمی گیرد؛ بعلاوه برای میناکاری ظریف ترین رنگ لعابی، مورجهانز است. تمام رنگهای مورداستفاده در مینا، رنگهای آلمانی هستند و اگرچه در داخل ایران هم این رنگها فراوری می شوند ولی در دسترس قرار نمی گیرد و بواسطه تحریم برای آماده سازی تجهیزات و امکانات در فراوری رنگ، فراوری آن مقرون بصرفه نیست و نیازمند حمایت دولتی است.

2. آموزش؛ اتحادیه صنایع دستی در کشور ما با مشکل بودجه دولتی روبرو است و بودجه آنها به وسیله پذیرش عضو تازه در اتحادیه تأمین می گردد. بیشتر افراد پس از گذراندن یک دوره آموزش ابتدایی پروانه کسب و پروانه فراوریی گرفته و آغاز به فعالیت می نمایند و متأسفانه نظارتی هم در این زمینه صورت نمی گیرد. ضروری است که آموزش در این زمینه به صورت اجباری ارائه گردد و افراد قبل از آغاز فعالیت در این زمینه به حدبیشتر مهارت مورجهانز دست پیدا نمایند.

3. تبلیغات و بازاریابی؛ بازاریابی و حمایت در مورد تبلیغات در صنایع دستی به مقدار کافی صورت نمی گیرد. با توجه به اینکه تبلیغات در حیطه وظایف من به عنوان فراوری نماینده نیست، ضروری است که معاونت صنایع دستی و میراث فرهنگی این هنر را در قالب تبلیغات به صورت گسترده معرفی کند.

4. بسته بندی؛ متأسفانه بسته بندی مناسبی وجود ندارد که حاوی صنایع دستی برای ارائه به علاقمندان باشد و برای بسته بندی بعضی از محصولات میناکاری، آنها را داخل یک جعبه گذاشته و با شیشه روی آن را می پوشانند در صورتی که با توجه به جنس سخت شیشه، این نوع بسته بندی باعث آسیب رسانی به محصول می گردد و باید برای بهبود عملکرد در این زمینه، حمایت از سوی دولت صورت گیرد.

5. صادرات؛ باید بگویم به واسطه تحریم، صادرات کالاهای ایرانی بسیار ضعیف است بعلاوه ما با مشکل کارشناس گمرک برای کارشناسی صنایع دستی در مورد صادرات هم روبرو هستیم.

ظروف مینا را بر چه اساسی قیمت گذاری می کنید؟

ظروف مینا بر 3 اساس متریال مرغوب، ظرافت در انتخاب طرح و نقش و رعایت کردن تمامی مسائل فنی قیمت گذاری می شوند و قیمت گذاری اجناس صرفاً بر اساس کیفیت اجناس فراوریی صورت می گیرد.

بچه هاتان این حرفه را ادامه می دهند؟

همه بچه ها من در میناکاری سررشته دارند، اما در حال حاضر تنها یکی از دختران و یکی از پسرانم در این حرفه مشغول فعالیت هستند.

در زمینه مینا آموزش دانشگاهی و یا کارگاهی انجام داده اید؟

خیر. من تا به امروز در زمینه آموزش دانشگاهی هیچ گونه فعالیتی نداشته ام.

فرهنگ استفاده از صنایع دستی بخصوص میناکاری در بین مردم ایران تا چه مقدار رواج پیدانموده و راه چاره شما برای توسعه بیشتر این فرهنگ در بین مردم چیست؟

متأسفانه استفاده از صنایع دستی ازجمله ظروف مینا در بین مردم تا حدودی ضعیف است و همان طور که اشاره نمودم عدم معرفی و شناخت کافی از این هنر، یکی از مسائل موجود در این حرفه است. یکی از راه چارههای آن برای بهبود ترویج این فرهنگ، معرفی و شناخت کافی مردم از صنایع دستی است.

با توجه به اینکه اصفهان کانون اصلی صنایع دستی است فکر می کنید امکان ایجاد مراکز تخصصی در این حرفه برای سایر شهرها نیز ممکن است؟

میناکاری صرفاً به علت همکاری افراد متخصص که در آن مشغولند و هرکدام در قسمتی که در آن تبحر دارند، نیازمند تمام نهادهای متولی است که چنین امکانی را در دیگر شهرها نیز فراهم سازند.

اگر در طول فرایند فراوری ظروف مینا، مرحله ای به درستی انجام نگردد، چه کار می کنید؟

اگر هرگونه مسئله ای بوجود آید، فرایند فراوری تا برطرف ریشه ای مشکل متوقف می گردد.

نحوه چگونگی پختن ظروف در کوره چقدر اهمیت دارد؟

این مرحله در فراوری اهمیت بسیار دارد. ظروف با توجه به ضخامت متریال بین یک تا 2 دقیقه داخل کوره در دمای حدود 700 الی 800 درجه حرارت می بیند که در این زمان چنانچه ظرفی حتی چند ثانیه کمتر یا بیشتر داخل کوره بماند، تمامی مراحل دچار مشکل می گردد.

چقدر خودتان را موظف به نظارت از صفر تا 100 فرایند فراوری ظروف می دانید؟

گرفتن مدارک از ارگان های رسمی کشور، نشان استاندارد از اداره کل استاندارد اصفهان، پروانه کسب از اتحادیه صنایع دستی، نشان اعتماد از میراث فرهنگی، نشان اعتماد از اتحادیه صنایع دستی اصفهان، نشان حمایت از مصرف نماینده، مدیریت کنترل کیفیت، پروانه فراوری از معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی، پاسخی جامع به سؤال شما است که نشان دهنده نظارت بنده از صفر تا 100 میناکاری روی ظروف است.

حضور و عدم حضور گردشگر در اصفهان چقدر در فروش صنایع دستی و میناکاری مؤثر بوده است؟

بی شک حضور گردشگر برای شناساندن و معرفی هنر اصیل ایرانی خصوصاً میناکاری و بعلاوه رونق در فروش این اجناس بسیار تأثیرگذار است. اکنون که با کمبود گردشگر روبرو هستیم، در زمینه معرفی صنایع دستی و صادرات و رونق فروش با یکسری مسائل روبرو می شویم.